Yaralanma nedir? 5 Yaşındaki bir çocuğun koşarken dizinin üstüne düşmesi midir? Belki de sakarlık kelimesinin arkasına sığınarak bacakta oluşturduğumuz morluklarımızdır. Hatta arkadaşlarla halı saha maçına gittiğinizde yediğiniz krampon da olabilir yaralanma öyle değil mi?
F-MARC (Uluslar Arası Futbol Federasyonu Tıbbi Değerlendirme ve Arastırma Merkezi) Spor Sakatlığını; müsabaka veya antrenman esnasında meydana gelen, tıbbi tedavi gerektiren ya da sporcunun futbolla ilgili etkinliklerden uzak kalmasına neden olan yine sporcu tarafında kabul edilmiş veya bildirilmiş her türlü fiziksel şikâyetler olarak tanımlamıştır.
Bu tanımı futbol dışına da indirgeyecek olursak yaralanmayı bireyde tanımlı olan fiziksel şikayetler bütünü olarak da açıklayabiliriz.
Peki bir sporcunun yaralanma olasılıklarını arttıran faktörler nelerdir? Bu ayki blog yazımızda bunun üzerinde duracağız. Haydi gelin birlikte olasılıklar içerisinde kaybolalım.
Yaralanmaya etki eden faktörler iç ve dış olmak üzere kendi içerisinde ikiye ayrılmaktadır.
İç faktörlere örnek verecek olursak;
Yaşlılık diyebiliriz. Yaşlılıkla birlikte yaralanma riskinin arttığı bilinmekte. Diğer faktörlerimiz arasına giren cinsiyete örnek verecek olursak futbol, basketbol, hentbol gibi spor branşlarında kadınlar erkeklere göre daha fazla yaralanmaktadırlar. Özellikle diz eklemindeki bağ yaralanmaları kalça genişliğine bağlı olarak daha fazla görüldüğü bilinmekte.
Kadınların sahip olduğu yağ yüzdeliğinin fazlalığı ve hormonal faktörler yaralanma riskini arttırdığı bilindiği bir diğer konudur.
Teknik becerilere sahip ve daha iyi antrene olan sporcuların yapılan sporun türüne bağlı olarak sporcuların yeterli kas kuvvetine, esnekliğe ve enduransa sahip olması, sporu başarıyla icra edebilmesi ve yaralanma riskinin önlenmesi açısından temel faktörlerdir. Sporcunun sezon boyunca yaptığı tekrarlı ve yoğun antrenmanların, spor yaralanmaları için önemli risk faktörleri arasında yer alan postür ve denge problemlerine yol açabileceği düşünülmektedir.
Sporcunun posturu bizim bir diğer iç faktörümüzdür. (Pes planus, pes cavus, aşırı ayak pronasyonu, bacak uzunluk farkı, dizde artmış Q açısı v.b.) Bilindiği üzere geçirilen yaralanmalar kendini tekrar etme eğilimindedir. Yaralanmayı tekrarlamaya iten unsurlara bakacak olursak yaralanma için yeterli iyileşme süresinin verilmemiş olması, sporcunun erken sahaya dönmesi ya da yaralanmanın yeterince tedavi edilememiş olmasını örnek verebilir.
Spor yaralanmaları ile ilişkili diğer bir konu ise sporcunun ve rakibinin davranışları, sporcunun stres yönetimindeki başarısı, kazanma hırsı ve rekabet duygusu gibi psikolojik faktörlerdir. Sporcunun fiziksel kapasitesinin üstünde performans göstermeye çalışması riski arttırmaktadır. Spor profesyonel olarak yapıldığında, rekabete bağlı olarak artan kronik stres, motivasyon eksikliği, kişisel ve çevresel beklentiler ile aşırı antrenman kişinin psikolojisinin bozulmasına ve tükenmişlik hissetmesine sebep olabilmektedir. Sporcuların aşırı yüklenme ve yanlış antrenman deneyimleri yaşamasının, sakatlanma riskinin artması ile ilişkili olduğu belirtilmiştir.
Dış faktörlere örnek verecek olursak;
Spor yaralanmanın meydana gelmesinde; ekipman, hava koşulları, zemin, aşırı antrenman, daha önce geçirilmiş yaralanma hikayesi gibi birçok değişkenin rol oynadığı düşünülmektedir. Yağışlı hava kaygan zemine, bu da denge ve koordinasyonu zorlaştırarak yaralanmaya yol açabilir.
Soğuk hava sporcunun ısınmasını zorlaştırır, sıcak hava ise sıvı kaybını arttırır böylelikle yorgunluğa ve koordinasyonun bozulmasına zemin hazırlar. Tabanlık kullanımı ve dış eklem desteği yaralanmayı önlemede önemli ölçüde etkili olan dış etkenlerimizdir. Zemin, ayakkabı, ekipman ve spor tesisinin özellikleri ile bakım ve onarım durumları spor yaralanmalarını etkileyecek diğer önemli faktörler arasında yer almaktadır.
Örneğin; saha ve çimin sertliğinin yüksek yaralanma riskine neden olduğu gösterilmiştir.
Diğer potansiyel tehlikeler arasında sahanın kayganlığı, yüzey eşitsizliği, çim boyu ve tipi sayılabilir. Bununla birlikte, spor zeminine göre doğru ayakkabıyı giymenin yaralanma riskini azaltmada önemli olduğu gösterilmiştir. Bilimsel verilere göre, bu dış faktörler spor yaralanmalarına neden olabilen, ciddi ancak değiştirilebilir risk faktörleridir.
*Karabörklü Argut, S , Çelik, D . (2018). Genç Sporcularda Spora Bağlı Yaralanmalara Neden Olan Faktörler . Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi , 3 (1) , 122-127 . DOI: 10.25307/jssr.364451
Lifeon Concept
Comments